ZOU DE DRIEJARIGE BRUGPERIODE IN HET REGEERAKKOORD KOMEN?
Bij een progressief centrum kabinet is de kans groot dat het advies van de Onderwijsraad voor een driejarige brugperiode in het nieuwe regeerakkoord komt. Het biedt een uitgelezen kans om een aantal hardnekkige problemen in het voortgezet onderwijs op te lossen. Maar een onjuiste invulling van die driejarige brugperiode zal de broodnodige onderwijsvernieuwing weer voor jaren op slot zetten.
Er zijn hardnekkige problemen in het voorgezet onderwijs (VO), zoals het lerarentekort, de groeiende kansenongelijkheid, te vroege keuzes, keurslijf van cijfers en toetsen, te hoge werkdruk docenten, ongemotiveerdheid voor lessen bij leerlingen, grote groep jonge leraren die binnen twee jaar het onderwijs weer verlaten, groeiend schaduwonderwijs als uiting van een falend onderwijssysteem, groeiende onvrede met het leerstofjaarklassensysteem en onvoldoende tijd en ruimte voor socialisatie en persoonsvorming. Er wordt veel gepraat, maar betekenisvolle acties blijven uit. Daar zou verandering in kunnen komen als het nieuwe kabinet het advies van de Onderwijsraad voor een driejarige brugperiode en een slim differentiatiemodel in het regeerakkoord opneemt. Dat zal scholen uitlokken om interessante experimenten te starten.
De Onderwijsraad
Half april publiceerde de Onderwijsraad het advies: Later selecteren, beter differentëren. In dit advies pakt de Raad te vroege keuzes aan, de Cito-stress van groep 8 leerlingen en ouders, de kansenongelijkheid, de onderadvisering van kinderen met ouders uit lagere sociaal-economische posities en het probleem dat jongeren in verschillende schooltypen elkaar niet meer treffen op school. Een mooie eerste stap in het aanpakken van de hardnekkige problemen. De Onderwijsraad daagt scholen uit een eigen differentiatiemodel te ontwikkelen. Het zou fijn zijn als schoolbesturen docenten de ruimte geven om hier een goede dialoog over te voeren. Het Rijk zal dit financieel moeten faciliteren.
Wat niet?
Er kwam direct veel kritiek op het advies. Het zou de herkansing zijn van de nooit ingevoerde middenschool en wat is het nut om 3 jaar lang de toekomstige chirurg en installateur van zonnepanelen bij elkaar in de klas te houden? Als je binnen heterogene groepen aanbod op verschillende niveau’s gaat aanbieden krijg je vanzelf vwo-groepjes, havo-groepjes en vmbo-groepjes. Dan wordt de driejarige brugperiode helemaal niks. Dan kun je beter homogene groepen houden.
Wat dan wel?
Gebruik de drie jaar voor andersoortig onderwijs. Ruimte om leerlingen hun eigen talenten te laten ontdekken en ontwikkelen. Laat de feedback gericht zijn op ontwikkeling en groei in plaats van de veelheid van cijfers en toetsen. Vergelijk met vorige prestaties van de individuele leerling en kijk wat er aangevuld moet worden. Maak ruimte voor effectief leren. Dat betekent dat leerlingen keuzemogelijkheden moeten krijgen. Laat docenten de leerstof samenstellen in vakoverstijgende workshops. Het bevordert samenwerking tussen docenten. De docenten worden een team die met elkaar bepalen welke waarden en doelen ze leerlingen willen meegeven. Leerlingen kunnen keuzes maken in vakoverstijgende workshops. Mentoren zullen zich bekwamen in het gidsen van leerlingen door de workshops. Ze zullen met leerlingen individuele leerroutes uitstippelen. Ze zullen leerlingen verleiden om ook nieuwe dingen te ‘proeven’. De workshops worden samengesteld rondom belangrijke maatschappelijke ontwikkelingen. Daarmee trek je digitalisering, robotisering, artificiële intelligentie vanzelf de school in en geef ruimte aan sport, drama, schilderen, tekenen, muziek en dans. Het onderwijs heeft als maatschappelijke opdracht: kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming. In de driejarige brugperiode moet veel aandacht komen voor de individuele persoonsvorming, maar ook in het bevorderen van een positieve bijdrage aan de samenleving binnen het kerndoel socialisatie. Een workshop ‘leven in een democratie’ mag daarbij niet ontbreken. In het huidige voortgezet onderwijs zit nog sterk het ritme van uur tot uur een ander vak, een andere docent en vaak andere regels. Dat kan met vakoverstijgende workshops heel anders. Bijvoorbeeld in dagdelen met een onderwerp bezig zijn. In de workshops is ruimte voor instructie, maar vooral tijd om leerlingen zelf dingen te laten doen en ontdekken. De tijd van passief gehouden leerlingen in een te vol klaslokaal met 1 docent ervoor is dan voorbij!
Kansenongelijkheid tegengaan
De driejarige brugperiode kan zorgen voor een ander ecosysteem op school. Van noodzakelijk kwaad tot inspireerde leer- , ontdek- en ontmoetingsruimte. Stel de schoolfaciliteiten ook na schooltijden beschikbaar voor leerlingen. Dan kunnen jongeren die thuis niet rustig hun huiswerk kunnen doen altijd een plekje vinden op school. Een groepje dat bezig is met een inspirerend project kan in het weekeinde of ’s avonds lekker doorwerken. De kracht van de schoolcultuur kan sterker gemaakt worden dan die van de straatcultuur als jongeren in eigen tijd in de gymzaal een potje kunnen basketballen. Kansenongelijkheid voor jongeren wordt veroorzaakt door inkomen, woonsituatie, de buurt, de sociale context thuis. Terreinen waar het onderwijs niet direct invloed op heeft, maar door het beschikbaar stellen van schoolfaciliteiten buiten schooltijd kan de positieve kracht van de schoolcultuur toenemen en meer jongeren kansen bieden.
Na de brugperiode
Na de brugperiode van drie jaar kunnen leerlingen veel bewuster een keuze maken voor een wetenschappelijke richting als voorbereiding op de universiteit, voor de voorbereiding op een hoger beroepsopleiding of een vakschool. Het wordt veel leuker in het voortgezet onderwijs voor leerlingen en docenten en leerlingen gaan veel meer leren als de driejarige brugperiode goed wordt ingevuld.
Michiel Verbeek, oud-docent Economie en auteur van het boek Wie durft deze school aan? Voor informatie over het boek: www.stellalusat.nl