XPLORE IN AMSTERDAM VERDIENT MEER NAVOLGING

In 2020 is de Agoroschool Xplore in Amsterdam gestart met ruim 60 leerlingen. In hun tweede jaar zijn ze verdubbeld en hebben nu een wachtlijst. Voor het schooljaar 2023/2024 is een nieuwe school gepland dat ruimte biedt voor ca. 500 leerlingen. Het vernieuwingsonderwijs van Agora zit flink in de lift. Reden om te gaan kijken. 

Toen ik de school benaderde kreeg ik heel snel een positieve reactie van een van de coaches op Xplore. Maar ik zou wel een tegenprestatie moeten leveren voor leerlingen. Een inspiratiesessie verzorgen. Dat leek me een uitgelezen kans om een aantal punten uit mijn boek Wie durft deze school aan? voor te leggen aan leerlingen van Xplore. Op maandag 6 september 2021 stapte ik het schoolgebouw binnen aan de Schoenerstraat.

In het gebouw heeft Xplore een verdieping. In het gebouw zitten een aantal kleine bedrijven en op een van de afdelingen zit een andere school: Kairos Tienercollege, een vrije school. Foto gebouw Ik werd ontvangen door Eelke Munniksma en zijn coachgroep. Eelke was volop in gesprek met een leerling en vroeg twee meisjes uit de groep om mij rond te leiden. 

Dat deden ze met plezier en verve. Dat leverde al leuke eerste gesprekken en indrukken op. Geen klaslokalen, maar ruimtes van verschillende coachgroepen. Beginnende coaches  starten met 12 leerlingen, andere coaches hebben 15  leerlingen in de groep. In de ruimte hebben leerlingen hun eigen werkplek. Toen Xplore het gebouw in 2020 in gebruik nam kregen de leerlingen de gelegenheid hun eigen werkpek te ontwerpen en uit te voeren. En dat leverde mooie divers ingerichte ruimten op. Naast de coachruimtes is er de makersruimte en zijn er nog een aantal ruimtes voor groepsactiviteiten.

Op Agora wordt geleerd van eigen kracht en is niet curriculum gericht. Vakken, toetsen, klassenroosters en huiswerk zijn ingeruild voor challenges (onderzoeksvragen), samenwerken en individuele begeleiding door je eigen coach. Leren op jouw manier, leren omdat je iets wilt weten. Bij de begeleiding van challenges zullen coaches een balans zoeken in de volgende vijf gebieden: wetenschap, maatschappij, spiritualiteit, sociaal en  kunst & ethiek.   

Op Xplore worden de leerlingen dagelijks individueel begeleid door coaches. ’s Morgens bij binnenkomst is een 1-op-1 check in en aan het eind van de dag wordt de dag geëvalueerd in de check out. Leerlingen hebben de keuze om 8.30 uur, 9.00 uur of 9.30 uur te starten. Op basis van de begintijd is de eindtijd van de schooldag bepaald. Midden op de dag is een stilte moment, waar iedereen even rustig, zonder praten leest, nadenkt of iets op scherm bekijkt. 

Kern van het Agoraconcept is de persoonlijke leerroute. Die wordt bepaald door eigen gekozen challenges. Wat wil jij onderzoeken? In de tuin waren twee jongens bezig met het graven van een gat voor een vijver met vissen. Ze hebben eerst een plan gemaakt en precies uitgerekend hoe groot en hoe diep de vijver moet worden. Hoe moet het water vastgehouden worden en wat is er verder voor materiaal nodig om tot slot de vissen te kopen en in hun nieuwe vijver los te laten. Een hele andere challenge is het ontwerpen van kinderkleding om daar vervolgens een verkoopkanaal voor op te zetten. Al eerder is zoiets gedaan met eigen ontworpen bijouterie. Weer een andere leerling heeft zich gestort op de geschiedenis van de wiskunde. Een van de leerlingen wilde als challenge een cavia onderhouden. Dat mocht niet. Het alternatief werd samen met een aantal vriendinnen een week zelfstandig wonen. Lijkt mij een heel mooi alternatief. Er zijn leerlingen die na de basisschool hebben gekozen voor Xplore, maar er zijn ook leerlingen die een jaar op een andere middelbare school zaten. Een van de leerlingen vertelde dat hij daar een nummer was.  

Niet raar in een school met 2000 leerlingen, maar voor veel leerlingen te onpersoonlijk. Hij was blij met de keuze die hij gemaakt heeft. Hij heeft al wel in zijn hoofd een vwo diploma te willen halen. In de loop van de jaren zullen de challenges meer gericht worden op eisen van een examen. Maar het zijn dan wel eigen keuzes. En dat betekent dat hij heel gemotiveerd zelf voor een challenge kiest die aansluit op die eisen. Directeur Werner Wijsman is zelf natuurkunde docent geweest op een meer traditionele school en hij heeft een bijles-instituut geleid. Hij heeft gemerkt dat als een leerling echt intrinsiek gemotiveerd is, dat ze veel sneller door de stof gaan. Waar maar weer eens is aangetoond dat het traditionele onderwijs voor voortgezet onderwijs niet erg effectief en efficiënt is. Een andere leerling was zich al aan het voorbereiden op het bovenbouw programma. Is er voor bepaalde challenges vakspecialistische kennis nodig worden de experts ingeschakeld. Ik sprak met een expert/docent Wiskunde en Engels.

Joshua en Noa

Ik heb gesproken met Gloria, de beheerder van de kantine. Zij vertelde dat haar zoon Joshua met heel veel plezier hier op school zit, maar haar dochter Noa heeft zich na de basisschool ook georiënteerd op deze school, maar heeft toch gekozen voor een andere school. Al haar vijf kinderen zitten op een andere school, een school waar ze zich het beste bij thuis voelen. Mooi als die keuze er is. 

De coaches kunnen zeer gericht begeleiden

De coaches zien iedere dag al hun leerlingen. Zij kunnen middels de check-in merken hoe de leerling de dag start en in de check out aan het einde van de dag wat er gepresteerd is en met wat voor gevoel ze weer naar huis gaan. De leerling als geheel is in beeld. De coach kan daardoor een mooie balans aanbrengen tussen de drie elementen van leren van Deci en Ryan: autonomie, competentie en verbondenheid. Leerlingen kunnen eigen keuzes maken. De coaches hebben al snel een scherp beeld van de competenties van de leerlingen in hun eigen coachgroep en kunnen de uitdagingen goed laten aansluiten bij de individuele competenties. En het derde punt van verbondenheid met elkaar voel je aan alle kanten als je door de school loopt en met leerlingen en coaches spreekt. Op Xplore zijn leerlingen welkom met advies VMBO G/TL, Havo en Vwo. In de heterogeen samengestelde groepen merken de meeste leerlingen helemaal niet van elkaar dat ze een label hebben meegekregen van de basisschool. In het maatschappelijke onderwijsdebat worden regelmatig zorgen geuit over het gebrek aan ontmoeting  tussen vmbo-kinderen en vwo-kinderen. Labels weg, met elkaar in de groep, eigen persoonlijke leerroutes en het probleem is opgelost. 

Mijn inspiratiesessie

Ik wilde een gesprek voeren met leerlingen over een aantal onderdelen uit mijn boek. Toen ik de bedoeling van de inspiratiesessie las heb ik het uurtje toch een beetje omgegooid. Aan de hand van een aantal vragen op kaartjes heb ik met een groepje gesproken over flow en de omstandigheden waaronder flow bij hun zelf ontstaat. Over motivatie en hoe zij worden gemotiveerd en ik heb de gevolgen van artificiële intelligentie onder de aandacht gebracht als suggestie voor een leerzame challenge. 

Wereld georiënteerd onderwijs

Een van de voornaamste Nederlandse denkers over onderwijs is pedagoog Gert Biesta. Zijn doelen van onderwijs worden breed onderschreven. Het gaat om de driedeling: kwalificatie, socialisatie en subjectificatie (persoonsvorming). Het gaat dus om kennis en vaardigheden voor een vervolgopleiding of voorbereiding op een beroep. Voorbereiden op een positieve bijdrage aan de huidige- en toekomstige samenleving. En begeleiden van jongeren op weg naar autonomie en verantwoordelijkheid nemen. In Biesta’s boek World-centred education uit 2021 schrijft hij dat ‘leren en ontwikkelen richtingloos zijn. Het gaat om wat we jongeren leren en wat is het doel?’ Hoe wij leven ‘in’ en ‘met’ de wereld is het ultieme belang van educatie. Puur kind-gericht onderwijs is volgens Biesta niet wijs, omdat het zeer divers kan zijn en onvoldoende kan bijdragen aan de uitdaging om een eigen leven te leiden. Puur curriculum-gericht onderwijs is niet wijs, omdat er te weinig aandacht is voor persoonlijke verschillen en de mate waarin stof verwerkt wordt. Wereld-gericht onderwijs geeft richting aan educatie en houdt rekening met verwerking en de verwerker. Je moet je thuis leren voelen in de wereld. In het Agora onderwijs wordt gekozen voor de persoonlijke leerroutes. Taak van de coaches is om leerlingen te helpen met het kiezen van challenges om zo goed mogelijk aan te sluiten bij het ultieme doel van in en met de wereld te leren leven. Zou de persoonlijke challenges aangevuld kunnen worden met een keuze in challenges die lijken op de workshops uit mijn boek Wie durft deze school aan?.

Agora zit in de lift

Ik ken de mooie verhalen van Sjef Drummen over Niekée in Roermond. Ik merkte op Xplore hele enthousiaste, relaxte en zelfbewuste kinderen en gedreven, enthousiaste coaches en vakexperts. De ontwikkeling van jonge mensen staat hier echt centraal. Als ik praat met mensen uit het onderwijsveld dan kennen ze allemaal voorbeelden van vernieuwing, maar de vernieuwingselementen krijgen toch vaak het roer niet echt om. In de doordachte en wetenschappelijk gevolgde Agora aanpak zie je op veel fronten tegelijk een ingrijpende verandering ten opzichte van het traditionele voortgezet onderwijs. En dan zie je pas echt een nieuw ecosysteem ontstaan. Het Agora systeem is niet voor iedere leerling geschikt. Voor Joshua wel, maar voor Noa niet. En dat is prima. Het zou wel heel fijn zijn als veel meer jongeren met hun ouders kunnen kiezen voor de Agora aanpak. Op de website van de Agora staan 12 voortgezet onderwijs scholen in Nederland en 2 in België. De groei zit er in, maar veel meer jongeren moeten de kans krijgen voor dit onderwijs te kiezen! Bijvoorbeeld in Noord-Nederland. Op naar een Agora VO-school in bijvoorbeeld Groningen!

Michiel Verbeek, 10 september 2021