WERKDRUK BIJ JONGEREN NEEMT TOE

Wat zijn de oorzaken van toegenomen ervaren druk op school? Deze vraag werd mij voorgelegd door drie leerlingen van VWO5 voor een project van Maatschappijleer. 

Door corona is de druk ontegenzeglijk toegenomen. In het voorjaar waren de scholen een tijdje gesloten. Voor sommige leerlingen was dat misschien een leuke extra vakantie, maar voor veel anderen een periode voor meer isolement.  Na enige tijd ontstond er een hunkering naar contact met leeftijdsgenoten. Voor gezinnen met weinig ruimte en weinig middelen was de druk hoog. Delen van de computer en delen van ruimtes in huis. Het normale leven kwam onder druk en dat is bij de mildere lockdown in het najaar niet veel anders. Jongeren op de middelbare school beginnen met netwerken op te bouwen, met hun identiteit te verdiepen en verrijken en willen plezier maken. Dat komt flink onder de druk te staan door corrona. Ondertussen gaan toetsen wel door. Leerlingen met zicht op het examen missen helemaal dat moment om even los te laten en plezier te maken tussen drukke en stressvolle bezigheden.

Andere drukverhogers

Naast de druk van cijfers en toetsen en de afwezigheid van een spannend sociaal leven zijn er nog andere drukverhogers. Vroeg belangrijke, soms beslissende keuzes maken. De leerlingen waar ik mee gesproken heb vinden een heleboel dingen leuk en willen nog helemaal geen definitieve keuzes maken. Door vakken te kiezen met veel mogelijkheden hopen ze straks nog genoeg keuzes te hebben. We hebben gesproken over sociale media. De druk van Instagram en WhatsApp. Je mobiel is je handcomputer die ook veel gebruikt wordt voor schoolwerk. Als je iets voor school opzoekt is het heel verleidelijk om direct even de appjes te checken. Op een aantal zal zeker gereageerd moeten worden. Werkdruk door iets positiefs en werkdruk door iets negatiefs Werkdruk door iets positiefs komt vaak voort uit passie. Daar kun je veel meer van aan. Werkdruk door iets negatiefs slaat over in stress. Uit het gesprek met de drie leerlingen kwam naar voren dat ze veel dingen moeten doen, waar ze zelf niet voor gekozen hebben en waar ze niet overtuigd zijn van het nut. Leerlingen zijn heel veerkrachtig, maar de opstapeling van moeten en eigen opgelegde doelen kan teveel worden. Was dit vroeger anders vroeg een van de leerlingen? Een heleboel dingen op het gebied van interactie met leeftijdsgenoten, het hebben van een rijk sociaal leven en toetsen waren er altijd, maar de druk van cijfers en toetsen is wel toegenomen en het opslorpen van tijd en aandacht van sociale media is er bijgekomen. De keuzes zijn vergroot en daarmee is keuzestress toegenomen. 

Leerlingen met depressieve klachten

Recent onderzoek van het UMC Amsterdam laat zien dat 1 op de 7 leerlingen tussen 15 en 25 jaar last heeft van depressieve klachten. Dat is 14%. Het gaat om paniekaanvallen, slaapproblemen, mindere schoolprestaties, rusteloosheid, somberheid, verminderd gevoel van eigenwaarde, concentratieproblemen, prikkelbaarheid, nergens plezier aan beleven, weinig energie om iets te ondernemen, nachten wakker liggen voor een toets, slap voelen, trillen en bang voor falen. Onderzoek uit 2018 onder leerlingen tussen 12 en 18 jaar bleek dat 5% van de leerlingen last heeft gehad van een depressie gedurende 6 maanden of meer. In 2014 was dat 1,8%.   

Kan het anders?

Wat kan de school doen aan vermindering van de stress? Ik denk dat er zeker iets aan te doen is. Veel leerlingen zijn niet gemotiveerd voor lessen op school, bleek uit het meest recente rapport van de onderwijsinspectie (de Staat van het Onderwijs). Dat is heel erg. Zonder motivatie is effectief leren een stuk lastiger en wordt ‘het moeten’ versterkt. Als leerlingen eigenaarschap zouden krijgen over leerstof, kan er gekozen worden voor dingen waar intrinsieke motivatie voor is. Als die lessen tot een goed einde worden gebracht levert dat een succesbeleving op. Uit de sport weten we dat de beste voorspeller van succes succes is. Voor motivatie is naast succesbeleving betekenis voor de eigen leefwereld, een positieve benadering en goede feedback nodig. Motivatie kan worden bevorderd door leerlingen zelf leerstof te laten kiezen. Dat zou goed kunnen in workshops waarin verschillende vakken en vakgebieden ondergebracht worden. Mentoren en docenten kunnen leerlingen helpen met nieuwe kennis en vooral nieuwe ervaringen. Een opzet met workshops, eigenaarschap voor leerlingen en directe feedback biedt een uitgelezen kans om de ervaren werkdruk te verminderen. 

De moord op Samuel Paty

Het interview was voor mij een uitgelezen kans om een paar vragen aan de leerlingen te stellen. Ik was benieuwd hoe bij hun op school is omgegaan met de moord op de Franse docent Samuel Paty door een geradicaliseerde jongen van 18 jaar. Er is duidelijk gemaakt waarom er twee vlaggen wapperden op het schoolgebouw en in de les Frans werd de kwestie aangestipt. Maar geen dialoog, informatie over een radicaliseringsproces en proberen te begrijpen hoe verschillend er gereageerd kan worden op cartoons, het afbeelden van de profeet en de vrijheid van meningsuiting. 

Mondkapjes en feestjes

Nog een vraag van mijn kant: hoe gaat met de mondkapjes op school en weten jullie van illegale feestjes? Bij de ingang wordt iedereen gecontroleerd op een mondkapje. Heb je die niet, dan moet je naar de automaat om een te kopen voor 3 euro. Echter niemand controleert of de aankoop plaatsvindt. In de gangen lopen de meeste leerlingen zonder mondkapje en worden daar niet systematisch op aangesproken. Misschien dat het beeld vanaf dinsdag 1 december anders wordt. Dan is het mondkapje verplicht. Toen ik vroeg naar feestjes kwamen er direct voorbeelden. 

Michiel Verbeek, 30 november 2020