Rapport Remkes heeft nog iets heel anders geleerd
Het rapport van Johan Remkes over stikstof is met veel applaus ontvangen. Van links tot rechts en van boerenorganisaties tot natuurorganisaties. Hoe kan het dat iedereen blij lijkt te zijn? Remkes bekritiseert het overheidsbeleid, hij begrijpt ‘de wanhoop van redelijke boeren’, hij beschrijft helder het probleem en biedt een uitweg uit een diep conflict. En hij laat zien hoe doeltreffende en doelmatige advisering eruit ziet.
Johan Remkes geeft een heldere analyse van het zwalkende beleid van de overheid en heeft treffende woorden over het gevoel van boeren. Met een zin als: ‘ik begrijp de wanhoop van redelijke mensen’ weet Remkes echt een brug te slaan naar boeren. De toon en de evenwichtigheid van de voorstellen zal partijen dichter bij elkaar brengen. De 25 aanbevelingen zullen zeer waarschijnlijk integraal worden overgenomen door de eerstverantwoordelijke ministers Van der Wal (Natuur en Stikstof) en Piet Adema (Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit). Minister van der Wal gebruikte de persconferentie bij de presentatie van het rapport om één van de aanbevelingen direct over te nemen: het van tafel halen van het stikstofkaartje van 10 juni j.l.
Snel beginnen is belangrijker dan op tijd eindigen
Remkes heeft de oorspronkelijke doelen van het kabinet voor 2030 overgenomen, maar heeft er enige redelijkheid aan toegevoegd. In 2025 en 2028 wordt gekeken of de doelen haalbaar zijn voor 2030, anders moet er meer tijd genomen worden. ‘Snel beginnen is belangrijker dan op tijd eindigen’, aldus Remkes. Johan Remkes heeft het ook voor elkaar gekregen om de stikstofdiscussie terug te brengen tot de kern. De natuur moet worden beschermd vanwege afspraken in Europa (Habitat- en Vogelrichtlijn). Een groot deel van de natuur dat we in stand moeten houden kan slecht tegen stikstof. In veel gebieden is teveel stikstof. Dat moet naar beneden. Worden op deze opgaven geen significante vorderingen gemaakt, dan gaat Nederland volledig op slot. Geen enkele nieuwe vergunning kan worden uitgegeven aan boeren en de bouw komt stil te liggen. De rechter zal geen vergunningen meer toelaten. Kortom: snel aan de slag.
Stikstof, klimaat, water, natuur, dierenwelzijn en gezondheid
Remkes heeft in zijn analyse het stikstofprobleem in een breder kader geplaatst en gepleit voor een integrale aanpak. Het gaat om het in samenhang zien van stikstof, water, klimaat, natuur, dierenwelzijn en gezondheid. En hij heeft in de ogen van boerenorganisaties de spanning tussen stad en platteland juist geadresseerd. Niet alle hoog-productieve landbouw (klinkt veel vriendelijker dan bio-industrie; woorden doen er toe) hoeft te worden teruggedrongen, maar minder is onontkoombaar. Nog wel export, maar ons land is te klein voor de huidige omvang van productie voor de export. Om de natuur te beschermen en ruimte te vinden voor de uitgifte van nieuwe vergunningen zullen 500 tot 600 piekbelasters (boerenbedrijven, maar kunnen ook andere bedrijven zijn) van natuurgebieden hun stikstofemissie tot weinig of nul moeten terugbrengen. Dat kan door hervorming van de bedrijfsvoering, verplaatsen van het bedrijf of door uitkoop. Dat is iets anders dan alleen uitkopen!
Andere manier van het adviseren van de politiek
Er is een aspect van het rapport Remkes dat nog niet veel aandacht heeft gekregen in de media. De aanpak van Remkes laat een geslaagde manier zien van het aanpakken van een acuut maatschappelijk probleem. Geef een autoriteit de ruimte en de middelen om een probleem snel te analyseren, gesprekken te voeren met alle betrokkenen en een conclusie trekken en aanbevelingen te doen aan de politiek. Als we deze aanpak vaker inzetten, dan kunnen misschien een aantal vaste adviesraden van de overheid opgedoekt worden. Deze aanpak levert in een kort tijdsbestek een analyse en aanbevelingen op waar kabinet en Tweede Kamer snel op moeten reageren. Waarna een uitvoeringsorganisatie aan de slag kan. Het momentum gaat niet verloren in de tijd. Het levert meer actie en verbeteringen op dan de diarree aan rapporten van allerlei adviesorganen, die momentum hebben verloren en daardoor zo makkelijk in de onderste laden van bureau’s terecht komen!
Rapport van Johan Remkes: Wat wel kan
Persconferentie van Johan Remkes op 5 oktober 2022: https://www.youtube.com/watch?v=jUiwlwpWDWw
Michiel Verbeek, 9 oktober 2022