IN 2022 KAN HET 30-JARIG JUBILEUM VAN HET LERARENTEKORT WORDEN GEVIERD
Wanneer wordt eindelijk geaccepteerd dat het lerarentekort niet een kwestie is van weer een nieuw blik docenten opentrekken, maar dat de aantrekkelijkheid van de functie en daarmee het huidige onderwijssysteem aangepast moet worden? Laat de sector leren van nieuwe concepten en laat het ministerie ruimte bieden aan scholen die het roer om willen gooien.
In 2007 publiceerde de Commissie Leraren onder leiding van Alexander Rinnooy-Kan een rapport over het lerarentekort. De commissie constateerde dat het probleem al 15 jaar bekend was. Vanaf 1992 speelt het probleem dus al. In 2022 kan het 30-jarige jubileum van het lerarentekort gevierd worden. In de afgelopen jaren heeft de strijd tegen het lerarentekort te weinig opgeleverd. Integendeel. In het afscheidsinterview met de NRC wordt demissionair minister van Onderwijs, Arie Slob, geconfronteerd met het effect op het lerarentekort van zijn peperdure NPO (Nationaal Programma Onderwijs). Voor allerlei extra lessen om achterstanden door corona in te halen zijn extra leraren nodig, die er niet zijn. Slob kan niet anders dan dit effect toegeven. Hij berust erin. Het NPO kan ook nog tot gevolg hebben dat leraren uit het onderwijssysteem stappen om te profiteren van de groei van het private schaduwonderwijs. Dat het schaduwonderwijs zo enorm groeit is een teken van zwakte van het huidige onderwijs. Zie mijn blog: NPO veel geld, maar een gemiste kans voor onderwijsvernieuwing.
Anders vasthouden
Het wordt de hoogste tijd het probleem van het lerarentekort anders te gaan benaderen. Anders vasthouden, noemt Wouter Hart dat in zijn nieuwe gelijknamige boek. Maar liefst 28% van jonge leraren die het onderwijs binnenkomen zijn binnen twee jaar weer weg. Dat zegt iets over de aantrekkelijkheid van de functie en het onderwijssysteem. Het percentage uitvallers is nog nooit zo hoog geweest, maar zit al jaren boven de 20%. We moeten niet op zoek naar extra mensen, maar kijken naar de aantrekkelijkheid van de functie en het systeem. Veel schoolleiders in het reguliere onderwijs merken dat als op vacatures helemaal geen sollicitanten komen of alleen onbevoegde kandidaten. Dit staat in schril contrast met vacatures bij een vernieuwingsschool voor voortgezet onderwijs als Xplore (Agora school) in Amsterdam. Daar waren meer dan 100 goed gekwalificeerde sollicitanten. De directeur van een kleine beginnende basisschool (De Pit) in Groningen met een nieuw concept had meer dan 50 interessante sollicitanten. Het is cynisch dat het lerarentekort na 30 jaar nog niet is opgelost. Alleen aandacht voor de instroom werkt niet. Het roer moet om.
Focus op het aantal leraren
De strijd tegen het lerarentekort wordt gestreden met de focus op het aantal leraren. Er is een lerarentekort, dus er moeten leraren bij. Zij-instromers worden met een snelle cursus gereedgemaakt voor het huidige systeem. De Nationale Denktank stelt voor om examentrainers te verleiden om docent te worden. Parttime leraren worden gevraagd meer uren te geven en studenten van lerarenopleidingen worden te vroeg uit hun opleiding geplukt. De werkdruk van docenten is al hoog door teveel lesuren, te grote klassen en een knellende verantwoordingsplicht. Met zelf meer uren draaien, zij-instromers, examentrainers en studenten begeleiden wordt het werk alleen maar zwaarder. Doorgaan op de huidige manier drukt het uitvalpercentage niet naar beneden en zal de instroom steeds verder doen opdrogen.
Focus op inspirerend onderwijs
Wat nu als de focus komt te liggen op inspirerend onderwijs? Docenten staan minder lesuren voor de groep, krijgen meer tijd om samen leerstof samen te stellen en na te denken over nieuwe werkvormen. Als het eigenaarschap van docenten verhoogd wordt, verschrompelt de overdreven verantwoordingsplicht en zal de vlucht in teveel toetsen verminderd kunnen worden. Docenten worden de professionals op het gebied van de begeleiding van de ontwikkeling van jonge mensen, mits ze zichzelf blijven ontwikkelen. Er ontstaat een appèl op hun creativiteit en samenwerken met collega’s wordt de standaard. Het knellende rooster en de lessentabel zijn niet meer heilig. Dat biedt ruimte voor het behandelen van onderwerpen gedurende een dagdeel of een dag in plaats van het regime van 50 minuten lessen. Er ontstaat ruimte om leerlingen aan het werk te zetten. Leren door doen is immers de meest effectieve manier van leren. Er ontstaat ruimte om te experimenteren en fouten te maken, om daar vervolgens weer van te leren. In zo’n organisatie zullen gastsprekers uit het bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties graag hun kennis en ervaring willen delen. Het onderwijs wordt op die manier aantrekkelijk voor al diegenen die het echt een voorrecht vinden om bij te dragen aan te ontwikkeling van jonge mensen. Het aantal sollicitanten op vacatures zal significant stijgen.
De nieuwe minister en de schoolbesturen
Als schoolbestuurders en de nieuwe minister van Onderwijs, Dennis Wiersma, de focus houden op het aantal leraren komt er een volgend jubileum. Gaan ze het probleem anders vasthouden met plannen om de functie van leraar inhoudelijk aantrekkelijker te maken en het onderwijssysteem te transformeren, dan kan het lerarentekort opgelost worden.