Er komt veel op scholen af. Gevoelige en omstreden maatschappelijke onderwerpen zetten leraren voor dilemma’s. Een juiste weg vinden in de kansen en bedreigingen van AI levert hoofdbrekens op. En hoe gaat Agora om met deze uitdagingen?

Samen met een team van 11 onderwijsenthousiastelingen strijden we voor Agora onderwijs in de stad Groningen en in Noord-Nederland. Op 26 februari 2025 organiseert de stichting Hub050 een symposium. We willen meer bekendheid geven aan het Agora concept en we willen de scholengroep Openbaar Onderwijs Groningen en andere scholengroepen oproepen om een Agora stroom te starten naast hun bestaande scholenaanbod. 

Afgelopen week zag ik de aflevering over docenten in de VPRO serie De Onmisbaren en heb ik een aantal interessante podcasts beluisterd over AI. Barend Last in de podcast Beyond Education, Tom Naberink en Marcel Mutsaarts in hun eigen podcast AI Tussendoortje, Robbert van Empel kwam ik tegen op LinkedIN en Rory Tol in de podcast Bij de Les. 

De Onmisbaren

Docenten als de onmisbaren maken zich zorgen over hoe de polarisatie in de maatschappij de klas binnenkomt. Een docente getuigde van een voorval in haar klas over hoe moeilijk het is om een genderkwestie bespreekbaar te maken. Docent Recht op het mbo en hbo en docent van het jaar 2021, Amin Assad, heeft eigen ervaring met gevoelige onderwerpen. Hij werd pas aangenomen als docent toen hij de Nederlandse vertaling van Assad als achternaam aannam: de Leeuw. Hij riep de politiek op om een andere toon aan te slaan en meer verbindend woordgebruik te bezigen. Uit een recente column blijkt de getergdheid van de docent van het jaar 2021: Mijn studenten merken het: er sluimert iets op de achtergrond. In de schaduwen van de Tweede Kamer beweegt zich een silhouet. Een monster dat ongemerkt, beetje bij beetje, Nederland in duisternis hult. Dat in al zijn kracht tevoorschijn komt zodra iedereen even niet oplet. En zodra dat gebeurt, is het te laat. 

In de klas van Gijs Korenblik viel de busopstelling met weinig, maar zeer constructieve  leerlingen op. Hij hanteerde een mooie methode om meningen in de klas te polsen over gevoelige onderwerpen. Hij vraagt leerlingen om voorovergebogen op hun tafeltje te gaan liggen. Dan poneert hij een stelling en laat leerlingen voor of tegen aangeven door hun arm omhoog te doen zonder dat ze kunnen zien wat de anderen doen. Armen weer naar beneden, zitten en dan vraagt hij wie z’n antwoord wil toelichten. Volgens Korenblik  ontkomt geen docent meer aan een vorm van burgerschap in de eigen les. Er komen allerlei maatschappelijke onderwerpen de school in waar iedere leraar iets mee moet. Dat is afgelopen jaren veel meer geworden, volgens Korenblik. In de praktijk zullen veel docenten zich eraan onttrekken onder het mom dat ze geen tijd hebben. Anders halen ze de geplande lesstof niet voor het einde van het jaar. En dat is nodig voor het examen. En hoe bespreek je trouwens op een goede manier gevoelige maatschappelijke onderwerpen in je reguliere les als na 50 minuten weer de bel gaat en de leerlingen aan de loop gaan? Volgens Amin Assad lukt dat alleen met dialoog. Maar dan moet dat wel gefaciliteerd worden in school.

AI

Artificiële Intelligentie (AI) ontwikkelt zich zodanig dat het onderwijs er niet meer omheen kan. Leerlingen en studenten gebruiken het volop. Het is te hopen dat docenten zich niet alleen gaan bezighouden met het ontmaskeren van leerlingen die Chat GTP hebben gebruikt. Als je Barend Last, Tom Naberink, Marcel Mutsaarts, Robbert van Empel en Rory Tol beluisterd dan hoef dat ook niet. Zij laten zien dat er allerlei mooie toepassingen zijn. Iets als Chat GTP moet volgens Barend Last uit het wantrouwen narratief en naar een vertrouwen narratief. Samen ontdekken wat AI voor mooie dingen kan opleveren. De podcast van Tom Naberink en Marcel Mutsaarts is een must voor iedere docent. 2025 gaat ongetwijfeld heel veel nieuwe features brengen. Docenten doen er goed aan om aan te haken bij deze ontwikkeling. De beloftes van de AI Tutor zijn veelbelovend, maar kunnen disruptief zijn voor de organisatie van het huidige onderwijs. De AI Tutor is straks voor iedere leerling 24/7 beschikbaar om vragen aan te stellen en een gesprek mee te voeren. En die AI Tutor houdt ook nog eens rekening met wat je in het verleden allemaal gevraagd hebt en met je gemoedstoestand van het moment. Voor leerlingen erg handig bij het voorbereiden op een proefwerk. Als scholen het onderwijs niet anders gaan organiseren en de aantrekkingskracht verhogen, dan ligt grootschalig verzuim op de loer. Dankzij de AI Tutor zullen leerlingen de toetsen wel halen. De AI specialisten laten zien hoe je school aantrekkelijk kan maken in een snel ontwikkelende AI tijd. 

Agora

Bij het zien van de Onmisbaren en het beluisteren van de AI specialisten, zie ik de worsteling van docenten met het huidige onderwijsstelsel. En de kansen van Agora. Zou een deel van de problemen die in de Onmisbaren worden aangestipt niet versterkt worden door prestatiedruk op school, de vele toetsen, te vroege keuzes waardoor laatbloeiers onvoldoende rijpingstijd krijgen, het keurslijf van het examen en te weinig aandacht voor passies en interesses van leerlingen? Druk op allerlei fronten (binnen en buiten school) versterkt korte lontjes bij jongeren bij gevoelige en omstreden onderwerpen. Om de angel uit gepolariseerde situaties te halen heb je rust, tijd en vertrouwen nodig. En omdat dat er niet is, kiezen veel leraren om af te zien van de dialoog en laten de gevoelige en omstreden onderwerpen graag over aan de collega Maatschappijleer. En hoe goed is het onderwijs ingespeeld op de snelle ontwikkeling van AI. Na de komst van Chat GTP lijkt AI onstuitbaar. Voor docenten is het nieuw. Heel anders dan de lesstof die je van haver tot gort kent en in de vingers hebt. Je zou als team van docenten de ruimte moeten hebben om jezelf te ontwikkelen en samen met leerlingen aandacht te besteden aan AI. Hoe kunnen we Chat GTP goed gebruiken? Laat leerlingen ermee experimenteren. Wanneer is sprake van slecht gebruik van de nieuwe technologie en hoe kunnen we ons daar tegen wapenen? En dan zie ik Agora’s. Het bespreken van maatschappelijke thema’s daalt neer op veel vruchtbaardere bodem. Dialoog is altijd mogelijk en er kan tijd ingeruimd worden. Wat goed is voor leerlingen kan worden georganiseerd. Vanuit een leervraag van een leerling zal de leraar (coach) de leerling stimuleren om Chat GTP te gebruiken. Onderzoek wat het voor bijdrage kan leveren aan de oplossing van je leervraag. AI is je vriend, niet je vijand. En dat geldt voor zowel leerlingen als leraren.

Michiel Verbeek